Het Thomas-evangelie bestaat uit 114 losse uitspraken van Jezus. Zo'n uitspraak noemt men een logion. Het Thomas-evangelie heeft dus niet de verhalende vorm van de evangeliën uit het Nieuwe Testament. De meeste logions hebben de vorm van een vraag door 'de leerlingen' met een antwoord van Jezus.

Het werkelijk bijzondere van Thomas is dat Jezus de mens oproept aan hem gelijk te worden (logion 108):

Wie uit mijn mond drinkt, zal worden als ik, en ik als hem.

Kenmerkend voor de centrale visie van het Thomas-evangelie is logion 4. In de Joodse samenleving was het gebruikelijk jongetjes op de achtste dag na hun geboorte te besnijden Dit logion maant je terug te keren naar de dag vóór die gebeurtenis. Dan val je weer samen met je ware zelf. Dat is vooral opmerkelijk omdat het in tegenstelling is met de opvatting van de erfzonde in de kerkelijke traditie. Volgens Thomas ben je als kind van nature schuldloos. Elke geboorte is een schuldloos nieuw begin. (Er is dus ook geen karma).

Een mens, oud van dagen, zal niet aarzelen
om een klein kind van zeven dagen oud
te vragen naar de plaats van het leven
en hij zal leven.

Een veel voorkomende uitsprak is 'de twee één maken', zie logion 22:

Wanneer je de twee één hebt gemaakt,
wanneer je de binnenkant maakt als de buitenkant
en de buitenkant als de binnenkant
en het bovenste als het onderste,
en wanneer je het mannelijke en het vrouwelijke één maakt,
zodat het mannelijke niet meer mannelijk is
en het vrouwelijke niet vrouwelijk,
dan zul je binnengaan in het koninkrijk.

In het Nieuwe Testament vindt men veelvuldig de verwachting dat de eindtijd nabij is en Jezus spoedig zal terugkeren om dan, aan het eind der tijden, 'het koninkrijk' te vestigen. De evangelist Johannes plaatst het koninkrijk in de hemel, na de dood.
De Jezus van het Thomas-evangelie plaatst het allereerst in je eigen hart, zie logion 3:

Maar, het koninkrijk is in je hart

Je kunt het leren zien in het hier en nu, zie logion 113:

Het koninkrijk komt niet door het te verwachten.
Je kunt niet zeggen: ‘Het is hier’, of ‘Het is daar’.
Nee, het koninkrijk is uitgespreid over de aarde
maar men ziet het niet.

In het Thomas-evangelie worden de meeste vragen gesteld door 'de leerlingen' die verder niet bij naam genoemd worden. Het Thomas-evangelie kent echter twee logions, waarin een bij haar naam genoemde vrouw een vraag aan Jezus stelt, namelijk Maria Magdalena in logion 21 en Salomé in logion 61. Dat is minstens zeer opmerkelijk.
In logion 22 zegt Jezus dat je het koninkrijk pas kunt betreden als je het mannelijke en het vrouwelijke één maakt. In de laatste logion vraagt Petrus aan Jezus om Maria Magdalena weg te sturen. Maar Jezus wijst hem terecht en zegt dat hij haar een gelijkwaardige positie zal geven als die van mannen.

In het Thomas-evangelie wordt niet gesproken over de kruisdood en de opstanding van Jezus. Er is in het Thomas-evangelie geen enkel aanknopingspunt voor de verzoeningsleer, de opvatting dat Jezus voor de zonden van de mensheid gestorven zou zijn. Er wordt ook niet verwezen naar een eindtijd, en dus ook niet naar een terugkeer van Jezus aan het eind der tijden.

Het teruggevonden manuscript is geschreven in de koptische taal, en is gedateerd op de 4e eeuw. Het is waarschijnlijk een vertaling van een Griekse tekst. Een aantal Griekse tekstfragmenten werd al eerder, rond 1900, in Egypte bij Oxyrrhynchus gevonden en die dateren uit de derde eeuw.
De datering van de oertekst van Thomas blijft de gelederen van de onderzoekers verdelen.
Je ziet aan de ene kant dat men beweert dat Thomas overgeschreven zou zijn uit de Nieuwtestamentische evangeliën, een soort samenvatting in slagzinnen daarvan. Dat standpunt werd kort nadat Thomas was gepubliceerd vooral aangehangen in kerkelijke kringen. Die overtuiging verliest in toenemende mate aanhang.
Aan de andere kant van deze discussie ziet men Thomas als een onafhankelijke traditie, los van de Nieuwtestamentische evangeliën. De oorspronkelijke tekst zou dan dateren van vóór de evangeliën uit het Nieuwe Testament.
Dit is een pagina van de website www.thomasevangelie.info